Vier vragen over Phytophtora

Wat is Phytophtera?

Phytophtora infestans, ook wel de aardappelziekte, de plaag of de ziekte met de moeilijke naam. De schrik van elke aardappelboer, de reden dat half Ierland naar Amerika verhuisde tussen 1845 en 1849 (er heerste hongersnood door mislukte aardappeloogsten). Een pseudo-schimmel (lijkt op schimmel, maar is het niet) die planten van de solanum-familie aantast, dus niet alleen aardappel, maar ook aubergine en tomaat.

Je kunt je voorstellen dat ik wel een beetje gespannen was toen ik naar mijn tuin liep naar een mailtje van het bestuur dat er Phytophtora in mijn aardappels zat.. 

Gelukkig viel het enigszins mee. Er waren inderdaad een aantal planten flink aangetast en andere hadden hier en daar wat bruine vlekken op de bladeren. Maar omdat ik een vroeg ras had zijn de knollen al klaar, de planten waren al bezig met doodgaan. En Phytophtora in de plant betekent niet automatisch dat de knollen ook aangetast zijn. De knollen die ik geoogst heb waren allemaal gezond, dus dat is geen probleem. De oogst is dus niet volledig verloren. 

Op advies van een ervaren buurman heb ik al de planten tot zo'n 10 centimeter boven de grond afgeknipt en de knollen gewoon in de grond laten zitten. Als ik aardappels ga eten oogst ik wat ik nodig heb, de rest blijft in de grond, daar blijven ze het langst goed. Wel zal ik de geoogste aardappels goed in de gaten moeten houden, de ziekte kan er alsnog in komen. En het tomaatje dat verderop staat...

Maar hoe kan dat nou dat er Phytophtora uitbrak in mijn planten? 

De typische bruine vlekken op de bladeren
wijzen op Phytophtora.

Een combinatie van twee dingen: Ten eerste, het ras. Ik had eersteling gepoot, een vroeg ras, maar ook een heel Phytophtora gevoelig ras. Om hier voor te compenseren had ik ze ver uit elkaar gepoot, de planten kunnen dan beter opdrogen en dan krijgt Phytophtora minder kans. En dat brengt ons bij de tweede oorzaak: Het weer. Weken achter elkaar nat, vochtig en warm weer. De schimmel vind zulk weer geweldig. En dus brak de plaag uit op mijn gevoelige planten.. Al ben ik bang dat met dit weer ook de minder gevoelige planten een grote kans hebben op de ziekte.

Hoe weet je of je Phytophtora hebt?

Phytophtora is te herkennen door de bruine vlekken op het blad met aan de onderkant wat grijs-wit pluis. Ook op de stengel komen in een later stadium bruine vlekken en als laatste worden ook de knollen bruin, gaan ontzettend stinken en storten de planten in. Als je twijfelt kun je een paar blaadjes in een luchtdicht afgesloten plastic zakje doen en die 24 uur bij kamertemperatuur bewaren, dan zou het witte pluis goed zichtbaar moeten zijn (gebruik een doorzichtig plastic zakje, hoef je em niet weer open te maken). Of je kunt natuurlijk een ervaren tuinier vragen, die waren bij mij op de tuin zeer happig om even te komen kijken (weten ze of ze zich druk moeten maken over hun eigen planten). 

Wat moet je doen als je Phytophtora hebt?

Een leeg veld... 

Als je ook Phytophtora hebt ben je wettelijk verplicht om er iets aan te doen. Als het een paar blaadjes betreft kan je die weg halen. Vervolgens moet je natuurlijk wel je planten héél goed in de gaten houden of het terugkomt. Beter is het om een aangetaste plant helemaal weg te halen. De aardappels kun je nog een poosje laten zitten maar de kans is groot dat de schimmel ook in de knollen komt. Het is dus verstandig om de aardappels wel binnen een paar weken te rooien. Als je een geschikte opslagplek hebt zou ik ze er allemaal uithalen (kelder, schuur), maar helaas heb ik die niet. Ook gerooide aardappels moet je goed in de gaten blijven houden, de Phtytophtora kan later alsnog in een knol blijken te zitten en dan de omringende aardappels ook aansteken!

Nog beter is het om te voorkomen, voor zover dat mogelijk is. Er komen elk jaar nieuwe resistente rassen op de markt. Helaas verandert Phytophtora heel snel en duurt die resistentie niet lang, vergelijkbaar met het griep-virus waar elk jaar een nieuwe vaccin voor moet worden ontwikkelt. Ook is geen enkel ras 100% bestendig, ze houden het alleen langer vol voordat de ziekte toeslaat. 

Door de planten verder uit elkaar te planten drogen ze sneller op en krijgt de ziekte minder kans. Maar met zulk weer als dit jaar maakt dat weinig verschil. Ook is het mogelijk te spuiten tegen aardappelziekte, maar je moet dan heel vaak spuiten met een giftige stof. Als je biologisch of ecologisch tuiniert wil je dat natuurlijk niet. Dit is ook geen wettelijke verplichting, zoals een van mijn buren meende (ik heb het nagezocht in de wettekst :-) ). 

En ten slotte maakt gezond pootgoed en gezonde grond veel verschil. Koop je poters bij een bekende handelaar, gebruik geen poters van eigen planten die ziek waren, teel geen aardappels op grond waar de afgelopen 4 jaar aardappels, tomaten of aubergine hebben gestaan. En mocht je de kans hebben om je aardappels te kweken vér van elke andere aardappelteler en dus ver van elke mogelijke besmettingsbron zit je helemaal goed: De ene solitaire aardappel op mijn balkon op 8 hoog heeft nergens te last van..

PS: Nog een heel belangrijk punt: De zieke planten die je verwijdert hebt gooi je natuurlijk niet op de composthoop! Die gaan mee naar huis en daar in de afvalbak.