de klok van het zaad

Zaadje zijn bijzondere dingen. Een ieniemini korreltje, soms minder dan een millimeter lang en breed. En daar groeit een complete plant uit!
Meestal denken we er niet zo over na hoe bijzonder het is dat uit een zaadje een complete plant met alles er op en eraan groeit. We stoppen zaadjes in de grond, geven het water, wachten een poosje en voilà een plant. Maar soms is er een zaadje dat ons er weer even aan herinnert hoe bijzonder dat is.

Bij mij was dat nu het zaadje (of de zaadjes eigenlijk) van de fazantenbes. Een poosje terug heb ik al beschreven dat ik deze bijzondere meerjarig plant gezaaid had. Na het zaaien moest hij eerst een paar weken in de koelkast staan. Na die paar weken koelkast had ik nog maar weinig vertrouwen in het succes van dit zaaisel. Het bakje met potgrond was helemaal achterin de koelkast beland waar het nogal koud is.. De onderste helft van het bakje was stijf bevroren. Op de niet bevroren bovenlaag was een beetje schimmel te zien. Weinig hoopvol het bakje toch maar in de vensterbank geplaatst. Het zal zeker ontdooien en de hogere temperatuur zal de schimmel misschien, hopelijk de das om doen.
En jawel, het bakje ontdooide, de schimmel verdroogde. Maar geen kiem te zien.
Ik denk dat het bakje nu een week of 2, 3 in de vensterbank staat. Niets te zien. Tot ineens gister een heel klein wit worteltje zichtbaar werd.. En jawel vanochtend was het ene kiemplantje niet meer alleen maar waren er een stuk of 10 piepkleine stengeltjes en worteltjes te zien.
En dat vind ik dan toch wel bijzonder, eerst 4 weken kou, dan 2 weken niks doen en dan ineens toch nog, en allemaal praktisch gelijk ontkiemen! En vooral dat laatste vind ik bijzonder. Waarom komen ze nu ineens allemaal tegelijk boven? Wat is de clue? Tellen de zaadjes het aantal dagen dat het niet meer koud is? Of moest de temperatuur boven een bepaalde grens zijn? Het was gister niet uitzonderlijk warm, dus dat laatste lijkt me niet logisch. Een interne klok dus..

Ik weet dat meer planten dat hebben, sneeuwklokjes bijvoorbeeld 'tellen' het aantal dagen dat het boven de nul graden Celcius is. Best slim van die planten. Eerst moet het een aantal dagen onder een bepaalde temperatuur grens zijn geweest en daarna een aantal dagen boven een grens. Zo voorkom je dat je na een paar koude dagen in oktober kiemt of in een zonnig weekend in januari. Slim!

Hoe bijzonder zaad eigenlijk is besef je nog meer als je een zaadje eens van dichtbij en van binnen gaat bekijken. Een zonnebloemzaadje bijvoorbeeld, of een pompoenpit, ook boontjes zijn heel geschikt. Als je die open peutert zul je zien dat onder het buitenste schilletje het echte zaadje schuil gaat. Alle drie deze soorten behoren tot de tweezaadlobbigen, een bepaalde groep planten, en dat kun je zien doordat de binnenkant van het zaad uit 2 helften bestaat. En als je kiemt kun je die 2 helften ook duidelijk terug zien: Dat zijn de eerste 2 blaadjes, de kiemblaadjes. Voor de rest is er eigenlijk niets te zien van een plantje, een worteltje, blaadjes. Dat komt allemaal pas als het zaadje gaat kiemen. En dat vindt ik nou bijzonder, dat zo'n bolletje zetmeel korrels een beetje water krijgt, genoeg warmte en dan ineens verandert in een plantje..
Daarom is zaaien zo leuk en zo spannend, doet ie het wel ? Wordt het kleine zaadje ook dit keer weer een plantje? Ik wacht geduldig af tot mijn zaaisels kiemen en strooi ondertussen nog wat tuinkers op een schoteltje met water, dat kiemt soms al binnen dag!

Kiemend zaad. Foto van Flickr.